მოგზაურობა იტალიაში

გზად შეთხზული ლექსპრომტი
(1999 წლის 4-19 ნოემბერი)

მუზავ, მიმღერე, იტალიკურო,¹
თბილისს ჩავიდე უალიყუროდ!
კვადრანტატრეო ² თანამგზავრინო,
ჩაო, სალამი, კალიმერინო!³

კვლავ ეტრუსკების მიწაზე გხედავთ
მე სეტრა-ბუსის გაბედულ მხედართ!

თუმც იტალია შემოვიარეთ
და გზად ვეწვიეთ აკროპოლისსაც,
ოლიმპიაში ლაღად ვიარეთ,
აწ - დელფოს ვნახავთ აპოლონისას,

მსურს გაგიახლოთ შთაბეჭდილება
და ამ ლექსს გიძღვნით როგორც დილემას.
რატომ დილემას? - შეიტყობთ ბოლოს,
როცა იგემებთ ამ ჩემს ლექს-ლოლოს.

მაშ, იტალიის მიწაზე ოდეს
ჩვენ ფეხი დავდგით პირველად ბარის⁴,
როს ვერ ვიპოვეთ ქურდების კვალი,
გარდა წმინდანის, მართალ რომ არის,⁵
პირველად მაშინ ვნახეთ მზაკვრობა
ამ საკვირაო ბერძენი ქალის.⁶

ნეაპოლელმა ქურდებმა⁷ ოდეს
მთლად გაგვიწბილეს ყველა იმედი,
როს სორენტოში ვეღარ მოგვაგნეს
და კამორამაც⁸ ვეღარ ივარგა,
ჩვენ იტალიის ზღაპრულობაში
და ჩვენს ჭკუაში დავრწმუნდით კარგად.⁹
რომი, ფირენცე¹⁰ და ვენეცია
დავლაშქრეთ, თითქმის ვით კეისარმა:
მივედით, ვნახეთ... ოღონდ დავმარცხდით¹¹ -
ქუჩის ქალების¹² წაგვლეკა ჯარმა.

ჯულიას მკერდში რომ ჩავეხუტეთ¹³
და შევეჩეხეთ გზაში კაპულეტს,
ვეღარ გავთვალეთ და პერუჯამდე
ყოფა ვუტირეთ ყველამ საფულეს.¹⁴

პერუჯას ვირქმევთ რაინდთ ჩაფხუტებს¹⁵
და ფანჯრებიდან ვკოცნით ამანტებს¹⁶,
ბარიში ფრთხილად! ჩანთებს ვიხუტებთ!
მერე ზღვა ისევ გზნებით აგვანთებს.

კვლავ საბერძნეთი, მისანთა სახლი...
და დავინახავთ აპოლონს ცხადად.¹⁷
აი, დილემაც: ხომ არ განვაგრძოთ? -
ვეწვიოთ პარიზს, მადრიდს ან ბაღდადს.

ამ შეკითხვაზე პითია გაგვცემს
ჩვენ ორაზროვან პასუხს აშკარად¹⁸
და ბატონ რისმაგს პასუხს ათენში
ჩვენ ღვინოდ ვუქცევთ მაჭრიდან შარად.¹⁹

მე სიმოკლისთვის მოგიხდით ბოდიშს,
ექსპრომტს არ ჰყოფნის გზა მთიდან ბარში,
მე, ლაშარინო, სიყვარულს გითვლით
და ხელთ გიტოვებთ ცულსა და არშინს.

თავს ნუღარ მომჭრით თბილისში ოღონდ,
მელექსეობას ნუღარ დამწამებთ,
სჯობს, აქვე მომჭრათ ცოდვილი თავი,
ან საკვირაო ქალით მაწამეთ!

თუმც ზლაზნვით კუობს ჩვენი იორღა²⁰
და გაგვიწვრილა გული წუწუნით,
მაინც ვუმადლოთ, რომ უგზო-უკვლოდ
არ გადაგვჩეხა სადმე უკუნეთს.

ჩაო, ნახვამდის, ჰაი, ადიო,
ზეცა გვფარავდეს, ღმერთი ვადიდოთ!

¹ ანტიკური ეპოსიდან მოყოლებული, ტრადიციულად ქცეული მიმართვაა პოეტისა მფარველი ღვთაების მიმართ.
² “კვადრანტატრე” - იტალიურად ორმაოცადამს ნიშნავს - ასეთი იყო ექსპედიციის მონაწილეთა რიცხვი.
³ კალიმერინო - ავტორის მიერ გამოგონილო მოფერებითი ფორმაა ბერძნულად მისალმების აღმნიშვნელი სიტყვისა “კალიმერა”. საერთოდ, ავტორი ამ ლექსპრომტში, ცოტა არ იყოს, იტალიურად უქცევს.
⁴ ბარი - იტალიის საპორტო ქალაქი, სადაც პირველად შევდგით ფეხი იტალიის მიწაზე.
⁵ ლეგენდის მიხედვით, ერთ-ერთი უდიდესი საეკლესიო წმინდანის - წმინდა ნიკოლოზის - ნეშტი თავის დროზე იტალიელმა პირატებმა თურქეთში მოიპარეს და ბარიში ჩამოასვენეს.
⁶ საკვირაო ბერძენი ქალი - იგულისხმება ჩვენი ბერძენი გიდი იტალიაში, სახელად კირიაკი, რაც ბერძნულად კვირას (შვიდდღეულს) ნიშნავს. იტალიაში ჩასვლამდე კირიაკი ხშირად გვესაუბრებოდა იტალიელ ქურდებზე და სიფხიზლისკენ მოგვიწოდებდა, რამაც, ბოლოს და  ბოლოს, კომიკური ელფერი შეიძინა და მოგზაურობის მონაწილეთა მხრიდან მრავალი ზეპირი კალამბურის შეთხზვა გამოიწვია.
⁷ ნეაპოლი  და, საერთოდ, იტალიის სამხრეთი, “განთქმულია” თავისი ქურდებით.
⁸ კამორა - მაფიის სახელწოდება იტალიურად.
⁹ ...ჩვენს ჭკუაში... - იგულისხმება ბ-ნ რისმაგ გორდეზიანის ბრძნული გადაწყვეტილება, ღამე არ გაგვეთია ნეაპოლში, რომლის ქუჩებში ღამე სიარული არცთუ უსაფრთხო საქმედ ითვლება, და ამისათვის წავსულიყავით ახლომდებარე ქალაქ სორენტოს ლამაზი ზღვისპირა შემოგარენის - Piano di Sorrento-ს სასტუმროში.
¹⁰ ფირენცე - ქ. ფლორენციის სახელწოდებაა იტალიურად.
¹¹ მივედით, ვნახეთ... - აქ რემინისცენციაა იულიუს კეისრის ცნობილ ფრთიან გამონათქვამთან Veni, vidi, vici - მივედი, ვნახე, გავიმარჯვე.
¹² ქუჩის ქალები - ექსპედიციის მონაწილე ქართველ მანდილოსანთა აქტიური ნაწილი ღირსშესანიშნაობათა დათვალიერების მიზნით აქტიურად ლაშქრავდა იტალიის ქალაქების ქუჩებს, მათ შორის ღამის საათებშიც, რის გამოც ექსპედიციის ხელმძღვანელმა, ბ-ნმა რისმაგ გორდეზიანმა მათ ხუმრობით “ქუჩის ქალები” შეარქვა - როგორც ჩანს, მოქკავშირის პოპულარულ წინასაარჩენო ვიდეოკლიპ “გიხაროდენ”-ში მრავალჯერ გაჟღერებული “ქუჩის ბიჭების” ნაყოფიერი რეციპირების შედეგად.
¹³ “ჯულიას მკერდი” - ქ. ვერონაში, ლეგენდარული ჯულიეტას სახლის წინ, დგას ჯულიეტას თანამედროვე ბრინჯაოს ქანდაკება. აქ მოსულ ტურისტებს წესადა აქვთ, ხელით მოეფერონ ჯულიეტას მარჯვენა მკერდს, ვითარცა თილისმას (ზოგი ნატვრასაც ჩაიფიქრებს ხოლმე), რის გამოც მთელი ქანდაკება მომწვანო-შაბიამნისფერია, ხოლო მარჯვენა მკერდი და მიმდებარე არე სპილენძისფრად ლაპლაპებს.
¹⁴ ყოფა ვუტირეთ ყველამ საფულეს - იტალიურ სიძვირეს ექსპედიციის ყველა მონაწილის საფულემ როდი გაუძლო ბოლომდე.
¹⁵ პერუჯა ერთ-ერთი ყველაზე კარგად შენახული შუასაუკუნეების ქალაქი იყო ჩვენს მარშრუტზე, რომელშიც საოცრად იგრძნობა რაინდთა ხანისათვის დამახასიათებელი კოლორიტი: თლილი ქვით ნაგები მასიური კედლები და შენობები ვიწრო ქუჩაბანდებითა და კიბეებიანი აღმართ-დაღმართებით.
¹⁶ ამანტა შეყვარებულს, სატრფოს ნიშნავს იტალიურად. პერუჯის ქუჩების სივიწროვესთან დაკავშირებით ადგილობრივები ხუმრობენ, შეყვარებულს რომ აკოცო, ამისათვის დაბლა ჩასვლა საჭირო არ არისო.
¹⁷ როგორც აღინიშნა, უკანა გზაზე დელფოში უნდა შეგვევლო. ბ-ნი რისმაგი ექსპედიციის რამდენიმე წევრთან ერთად დელფოს ნაცვლად პირდაპირ ათენს უნდა გამგზავრებულიყო.
¹⁸ როგორც წესი, აპოლონის ქურუმი ქალი, პითია, ბუნდოვან, ორაზროვან პასუხებს იძლეოდა ხოლმე. ჩვენი ვარაუდით, ეს ტრადიცია არც ჩვენს მიმართ დაირღვეოდა.
¹⁹ ეს ლექსი მაშინ დაიწერა, როცა ჯერ კიდევ შეტყობილი არ გვქონდა “თავზარდამცემი” ამბავი: დელფოში ჩასვლას ვერ ვასწრებდით, რადგან არქეოლოგიური კომპლექსი ადრე იხურებოდა. ამდენად, პითიას მისნობის შეტყობა ვერ მოვახერხეთ და გზა ათენისკენ ერთად განვაგრძეთ.
²⁰ თუმც ზლაზნვით... - სტრიქონი ეძღვნება ჩვენი ავტობუსის მძღოლს, ღიორღოსს, რომლის სახელი აქ შეფარვითაა ნახსენები. ლაპარაკია მის გადაჭარბებულ სიფრთხილეზე და ნელა სვლის მანერაზე, რომელიც ჯგუფის წევრ "ტემპერამენტიან ქართველთა" გაღიზიანებას იწვევდა ხშირად.